Thuỷ điện Yaly – Nguồn sáng lớn nhất Tây nguyên
Từ thành phố Plâyku của tỉnh Gia Lai, theo quốc lộ 14 hướng tới Kontum đến Km số 15, rẽ trái và đi chừng 23 Km nữa chúng ta sẽ tới Yaly. Đi trên con đường nhựa êm ru, giữa cao nguyên bát ngát, trong cái nắng vàng mùa thu, gió nhè nhẹ thổi rồi lại ào ạt từng đợt, trời se lạnh, cây rừng xanh lá, chúng tôi ngỡ như mình đang đi giữa đất trời Châu Âu thanh bình
Ảnh 1: Đường tới Thủy điện Yaly
Giữa núi đồi Tây Nguyên hùng vĩ chúng tôi gặp một hệ thống công trình hiện đại, đồ sộ và nguy nga, vừa lộ thiên vừa ẩn mình trong lòng đồi núi. Đó là thuỷ điện Yaly – Nguồn sáng lớn nhất Tây Nguyên.
Ảnh 2: Trước cửa nhà máy Thủy điện Yaly (gian máy ngầm trong núi)
Thuỷ điện Yaly là bậc thang thứ ba trên sông Sê San. Sông Sê San là một chi lưu lớn của sông Mê Công được tạo thành bởi nhánh Đăkbla và nhánh Krôngpôcô. Diện tích toàn bộ lưu vực là 17.000 Km2 . Trên đất Việt Nam sông Sê San dài 237 Km, với diện tích lưu vực 11.450 Km2 . Sang đất Campuchia, sông Sê San hoà với sông Xrêpốc để đổ vào Mê Kông.
Theo quy hoạch trên dòng Sê San có 9 bậc thang thuỷ lợi – thuỷ điện. Trong đó 6 bậc thang trên đất Việt Nam ( với tổng công xuất 1.768 MW và điện lượng trung bình năm là 8.385 triệu KWh ). Thuỷ điện Yaly là bậc thang lớn nhất.
Thuỷ điện Yaly có công trình đầu mối thuộc huyện ChưPảh tỉnh Gia Lai và lòng hồ phần lớn thuộc huyện Sa Thầy tỉnh KonTum.
Các thông số cơ bản của hồ Yaly:
- Mực nước chết: +490,0 m.
- Mực nước dâng bình thường (MNDBT): +515,0 m.
- Mực nước lũ: +517,86 m.
- Dung tính chết:258,07 triệu m3.
- Dung tính hữu ích: 779,02 triệu m3.
- Dung tính hồ ứng với MNDBT: 1037,09 triệu m3.
Đầu mối hồ Yaly gồm có: đập chắn, tràn xả lũ, cửa nhận nước.
Ảnh 3: Tổng thể đầu mối hồ Yaly
Đập chắn có cao trình đỉnh là +522,0 m, chiều dài đỉnh đập 1.142,0 m, đập cao 71,0 m; Tuyến đập cong để giữ được thác Yaly huyền thoại. Đập Yaly là loại đập đá đổ, lõi chống thấm bằng đất sét. Hệ số mái thượng lưu mt = 1,9¸ 2; Hệ số mái hạ lưu me1= 1,7 ¸1,8.
Ảnh 4: Một góc đập chắn
Tràn xả lũ gồm 6 cửa, dùng van cung. Mỗi cửa rộng 15 m. Ngưỡng tràn ở cao trình +499,12 ( thấp hơn MNDBT 15,88 m ). Hình thước ngưỡng tràn Ofixêrop, nối tiếp sau ngưỡng tràn là dốc nước có độ dốc thay đổi và tiêu năng mũi phun. Lưu lượng xả lớn nhất là 17.400 m3/s.
Ảnh 5: Nhìn xuống hạ lưu tràn xả lũ
Ảnh 6: Nhìn từ hạ lưu tràn xả lũ
Nước qua cửa nhận đặt ở bờ phải, theo đường hầm dài 7.582 m, sau đó chia làm 4 nhánh đi vào 4 tổ máy đặt ngầm trong núi.
Cột nước tính toán của nhà máy là 190,0 m; Công suất mỗi tổ máy là 180,0 MW. Tổng công suất của nhà máy thuỷ điện Yaly là 720 MW và điện lượng bình quân năm là 3.650 triệu KWh.
Ảnh 7: Gian máy nhà máy thuỷ điện Yaly với 4 tổ máy
Ảnh 8: Cầu trục nhà máy Thủy điện
Thuỷ điện Yaly là nhà máy thuỷ điện lớn thứ 2 của Việt Nam đang hoà lưới điện quốc gia. Công trình được khởi công ngày 4/11/1993, hoàn thành 27/4/2003. Tổ máy đầu tiên phát điện ngày 12/5/2000 và tổ máy cuối cùng hoà lưới điện ngày 12/12/2001.
Ảnh 9: Du khách theo đường hầm vào thăm gian máy thủy điện Yaly
Đến với Tây Nguyên hùng vĩ, chúng ta đến với mảnh đất giàu nắng, nhiều gió, ấm nồng tình người. Và đến với Tây Nguyên, nếu không đến thăm thuỷ điện Yaly là chúng ta cảm thấy còn thiếu vắng trong lòng, không chỉ đối với người thuỷ lợi – thuỷ điện mà còn cả với bất kỳ ai đã, đang và sẽ đến với Tây Nguyên. Bởi nhẽ, thuỷ điện Yaly – một nguồn sáng lớn, lộng lẫy, lung linh, đẹp đến mê lòng người của đất nước chúng ta.
Bài và ảnh: Việt Bắc