Công trình Hồ Xạ Hương- Công trình trí tuệ của kỹ sư thủy lợi

Hồ Xạ Hương được xây dựng xong năm 1984 tại xã Minh Quang, huyện Tam Đảo tỉnh Vĩnh Phúc. Hồ có nhiệm vụ: Cung cấp nước tưới cho 1980 ha; cấp nước phục vụ công nghiệp, nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi; giảm lũ, giảm úng cục bộ cho vùng hạ du; cải thiện môi trường sinh thái và tạo cảnh quan du lịch. Công trình đầu mối gồm một đập, một tràn xả lũ và một cống lấy nước.

    Trong quá trình sử dụng, các công trình đầu mối bị xuống cấp. Đập đất bị thấm mạnh (năm 1990), thân đập có nhiều tổ mối; thiết bị bảo vệ mái thượng lưu bị hư hỏng. Tràn xả lũ có cửa van hình cung bị gãy (tháng 10 năm 1994) khi mực nước thượng lưu xấp xỉ mực nước dâng bình thường (MNDBT). Cống lấy nước có cửa van bị rò rỉ nhiều và hỏng kết cấu. Hệ thống đường giao thông, khu nhà quản lý, hệ thống quan trắc thông tin liên lạc không đáp ứng được yêu cầu quản lý hiện đại, hiệu quả và an toàn trong quá trình phát triển.

    Ngoài sửa chữa thường xuyên và khắc phục những sự cố đột xuất, trong giai đoạn  2015-2017, hồ Xạ Hương đã được sửa chữa lớn và nâng cấp. Với đập đất, năm 2015 đã khoan phụt vữa xi măng cho thân đập. Năm 2017 làm lại lớp bảo vệ mái thượng lưu đập (phía trên là bê tông cốt thép đổ tại chỗ; phía dưới là đá hộc xếp); cải tạo lại tường chắn sóng trên đỉnh đập; nâng cấp mái hạ lưu đập và tăng bề rộng đỉnh đập từ 5 mét lên 10 mét.

Toàn cảnh hồ Xạ Hương sau nâng cấp

Tràn xả lũ đặt ở vai trái đập. Năm 2016 được nâng cấp, với việc hạ thấp cao trình ngưỡng tràn xuống thấp hơn 1 mét so với trước, mở rộng tràn một cửa 10 mét thành tràn hai cửa với chiều rộng là 14 mét (mỗi cửa rộng 7 mét); nâng cấp cầu công tác đóng mở cửa van hình cung. Sau ngưỡng tràn là dốc nước có chiều dài hơn 150 mét. Đọan đầu dốc thu hẹp, đoạn sau dốc có bề rộng không đổi. Dốc có độ dốc thay đổi. Cuối dốc nước là tiêu năng phóng xa

Nhìn từ hạ lưu tràn xả lũ hiện tại

Cống lấy nước đặt ở vai phải đập. Năm 2017, việc nâng cấp cống đã hoàn thành. Từ cống hộp không áp đã chuyển thành cống có áp.

                                      Tháp cống và cầu công tác ra đỉnh tháp

Những thông số cơ bản của các công trình đầu mối hồ Xạ Hương được thể hiện qua bảng:

                   Các thông số cơ bản trước và sau nâng cấp

   Cùng với nâng cấp công trình chuyên mô, hệ thống đường quản lý và cứu hộ, khu nhà quản lý được mở rộng và kiên cố hóa. Hệ thống thông tin liên lạc được hoàn chỉnh và hiện đại. Các thiết bị quan trắc tự động (SCADA) đo mưa, đo mực nước và camera giám sát được lắp đặt.

Hệ thống quan trắc tự động

Ngoài đầu mối, hệ thống thủy lợi Xạ Hương còn có kênh và công trình trên kênh. Hệ thống có hơn 2 km kênh chính, gần 37 km kênh cấp I, gần 88 km kênh cấp 3, 41 km kênh nội đồng và 20 công trình trên kênh (như cống lấy nước, công điều tiết, tràn vào, tràn ra, xi phông chuyển nước v.v…)

Hồ Xạ Hương sau nâng cấp, không chỉ là một công trình hiệu quả phục vụ cho sự phát triển nông nghiệp, môi trường; phòng chống, tránh giảm nhẹ thiên tai, mà còn là một điểm du lịch hấp dẫn

Cảnh hồ Xạ Hương thơ mộng

Đến với hồ Xạ Hương, là tìm thấy một minh chứng rõ nét cho thành quả lao động sáng tạo của nhiều thế hệ kỹ sư tốt nghiệp Trường Đại học Thủy lợi trong suốt 60 xây dựng và phát triển của trường Đại học đầu ngành về lĩnh vực Thủy lợi, Thủy điện, Tài nguyên nước, phòng chống tránh giảm nhẹ thiên tai của Việt Nam.

   Đến với hồ Xạ Hương không chỉ đến với một sản phẩm trí tuệ của các cán bộ khoa học kỹ thuật Thủy lợi, mà còn đến với “nàng tiên”, đến thăm “nàng thơ” giữa đại ngàn núi rừng Tam Đảo, bởi đây thực sự là một điểm du lịch quyến rũ lòng người du khách.

Tin và ảnh: Việt Bắc